Հայ ազատագրական պայքարի զինված փուլը.

1890-ական թթ. սկզբից Արևմտյան Հայաստանում նոր թափ են ստացել ազատագրական  շարժումը, զինված ելույթներն ու ինքնապաշտպան, մարտերը, ինչը պայմանավորված էր հայ ազգային կուսակցությունների՝ Հնչակյան Կուսակցության և Հայ Հեղափոխական Դաշնակցության ստեղծումով ու Արևմտյան Հայաստանում նրանց կազմակերպությունների առաջացումով (Հայ հայդուկային շարժման 2-րդ փուլ): Եվ քանի որ ազգային կուսակցությունները ծնվել էին հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարի հետևանքով, և նրանց հիմն, նպատակն էր Հայկական

Հայկական հարցի միջազգայնացումը.

Արևելյան հարց, Եվրոպական դիվանագիտության մեջ հիմնախնդիրների ամբողջություն էր՝ Օսմանյան կայսրության և նրա հպատակ ժողովուրդների ազատագրման, պատմական ճակատագրի, ինչպես նաև մեծ տերությունների գաղութային քաղաքականության վերաբերյալ։ «Արևելյան հարց» հասկացությունն առաջին անգամ գործածել են Սրբազան դաշինքի (Ռուսական կայսրություն, Ավստրիա, Պրուսիա, Ֆրանսիա և այլն) երկրները՝ 1822 թ-ի Վերոնայի կոնգրեսում՝ Թուրքիայի դեմ Հունաստանի մղած անկախության պատերազմի առիթով։ Արևելյան հարցի պատմությունն սկսվել է XVIII դարի վերջից և ավարտվել Առաջին համաշխարհային պատերազմով (1914–1918 թթ.), երբ փլուզվեց Օսմանյան կայսրությունը։ Աշխարհամարտը դարձել էր

Ազատագրական պայքարը 18-րդ դարի 2-րդ կեսին

Բոլորի ծրագրերը մանրամասն ուսումնասիրելով, տեսա, թե որքան մեծ աշխատանքներ են իրականացրել մեր ազատագրական գործիչները։ Ինչ խոսք, շատ վատ ստացվեց, երբ բոլորի ծրագրերը կամ մերժեցին, կամ անտեսեցին։ Բոլորն էլ, իհարկե, փորձել են ամեն կերպ հասնել իրենց նպատակներին, բայց ամենատպավորիչը ինձ համար Մովսես Սարաֆյանի ծրագիրն էր։ Նրա ծրագիրը լավ մտածված էր քաղաքական, ֆինանսական և ռազմական կողմերից։ Բացի

Պայքար ազատագրության համար

Պֆալցյան ծրագիր Ծրագիրը ստեղծվել թ է 1699 թվականին։ Վերադառնալով Հայաստանից՝ Իսրայել Օրին նախագծում է Պֆալցյան ծրագիրը, ըստ որի Արևելյան Հայաստանը պետք է ազատագրվեր եվրոպական մի քանի երկրների և բուն հայկական զորքի կողմից։ Ծրագրվում էր ապստամբությանը մասնակից դարձնել ոչ միայն Արևելյան Հայաստանի, այլ նաև Արևմտյան Հայաստանի ուժեր։ Ըստ այդ ծրագրի ազատագրված Հայաստանի թագավոր էր հռչակվելու Հովհան

Կիլիկյան Հայաստանը

Գտնվելով Մեծ Հայքից դուրս՝ այն զբաղեցնում է պատմական Կիլիկիա շրջանը։Մայրաքաղաքը սկզբնապես Բարձրբերդն էր, իսկ 1098 թվականից՝ Վահկա ամրոցը։ 1198 թվականին Լևոն Բ Մեծագործի թագադրումով Կիլիկյան Հայաստանը վերածվեց Կիլիկիայի հայկական թագավորության:Կիլիկիայի հայկական թագավորության հիմնադրումն ու ամրապնդումն իրենց չափազանց կարևոր դերն ունեին Արևելքի միջազգային խառը իրադրության մեջ։ 1211 թվականին Օտտո IV-ի ուղարկած թագով Ռուբեն-Ռայմոնդը հանդիսավորությամբ օծվեց Լևոն Բ-ի գահաժառանգ։ 1080 թվականին, Գագիկի մահից

Հայաստանի Բագրատունյաց թագավորությունը

Սմբատ I Բագրատունի Սմբատ Ա հաջորդել է հորը՝ Աշոտ Ա–ին: 890–ին Հայոց Գուգարք և Ուտիք նահանգներում զսպել է տեղի իշխանների երկպառակտչությունները: Հոր մահից հետո Գեորգ Բ Գառնեցի կաթողիկոսի և վրաց Ատրներսեհ գահերեց իշխանի ձեռքով Շիրակավանում օծվել է թագավոր: Դիմակայել է հորեղբոր՝ սպարապետ Աբասի, գահին զինված ուժով տիրելու փորձերին: 892–ին Արաբական խալիֆայությունը, իսկ 893–ին Բյուզանդական կայսրությունը

Հայկական լեռնաշխարհը

Հայկական լեռնաշխարհը եզերող լեռնաշղթաները, բարձր լեռնագագաթները Հայկական լեռնաշխարհի սահմանները հարավում հասնում են Հայկական Տավրոսի, հյուսիս արևմուտքում՝ Պոնտոսի լեռներին։ Հյուսիսում Կուր գետն է, արևելքում՝ Կասպից ծովը և Ուրմիա լիճը, արևմուտքում Փոքրասիական սարահարթը։ Լեռնաշխարհի կենտրոնական մասը կոչվել է Միջնաշխարհ։ Արարատ լեռը Հայերի համար համարվում է սուրբ լեռ, որովհետև ըստ Աստվածաշնչի՝ ջրհեղեղի ժամանակ Նոյ նահապետի տապանը հանգրվանել է

Մեծ Հայքի Արշակունյաց թագավորություն

Նորահռչակ թագավորությունը հզորացնելու նպատակով Արտաշես I-ը մեծ բարեփոխումներ կատարեց: Արտաշեսը ստեղծեց հզոր, կանոնավոր և լավ զինված բանակ: Նա հայկական բանակը բաժանեց 4 մասի: Արտաշատ մայրաքաղաքի հիմնադրումը (Ք. ա. 185թ. Արարատյան Դաշտում Երասխ և Մեծամոր գետերի ջրկիցում) կարևոր տեղ է գրավում Արտաշեսի վերափոխիչ գործունեության մեջ: Նա շենացրեց ու բազմամարդ դարձրեց երկիրը: Իր գրաված երկրներից տարբեր ազգուծությունների

Խորհրդային Հայաստանը 1920-1922

Հայաստանում բռնությամբ ներդրված բոլշևիկյան վարչակարգի դեմ ապստամբեցին ժողովրդական լայն զանգվածները։ 1921թ․ փետրվարի 16-18-ը ապստամբությունն արագ ընդգրկեց ՀՍԽՀ կենտրոնական մի շարք շրջանները՝ Բաշ Գյառնին (Գառնի), Կոտայքը, Թալինը, Դարալագյազը (Վայոց ձոր), Բաշ Ապարանը և այլն։ Ապստամբական ուժերի ընդհանուր հրամանատար, գնդապետ Կուռո (Սուրեն) Թարխանյանի, նրա զինակիցներ՝ խմբապետներ Մարտիրոսի, Խնկոյի, Սմբատի և այլոց գլխավորությամբ տեղերում տապալվեց խորհրդային իշխանությունը։ Գրեթե չհանդիպելով լուրջ դիմադրության՝ փետրվարի 18-ին ապստամբները մտան

Առաջին հանրապետության անկումը

1920թ. աշնան սկզբին Հայաստանը շարունակում էր մնալ ռազմաքաղաքական վտանգավոր իրադրության մեջ։ Հայաստանի գլխավոր «դաշնակիցները» Անգլիան ու Ֆրանսիան, նախկինի պես միայն օգնության խոստումներ էին տալիս և գործնական որևէ քայլի չէին դիմում Հայաստանը պաշտպանելու և Սևրի պայմանագիրը կյանքի կոչելու համար։ Հայաստանի նկատմամբ թշնամաբար էին տրամադրված Խորհրդային Ռուսաստանն ու Ադրբեջանը, իսկ հյուսիսային հարևան Վրաստանը, քեմալա-վրացական գաղտնի պայմանավորվածությունների համաձայն, թուրք–հայկական

Հայաստանի առաջին հանրապետության միջազգային դրությունը

Հայաստանի անկախացումից հետո`1918 թ. հուլիսի կեսերին, ՀՀ դիվանագիտական առաքելություն հիմնվեց հարևան Վրաստանի Հանրապետությունում։ Այն ղեկավարում էր Արշակ Ջամալյանը: Սակայն նորանկախ երկու պետությունների միջև գոյություն ունեցող սահմանային–տարածքային վեճերը խոչընդոտում էին բարեկամական սերտ հարաբերությունների հաստատմանը։ Վրաստանը ձգտում էր իր կազմում պահելու Ախալքալաքի և Լոռու հայկական գավառները, որոնք Ռուսաստանի վարչատարածքային ոչ արդարացի բաժանումների հետևանքով հայտնվել էին Թիֆլիսի նահանգի սահմաններում։ Հայաստանի

Հայաստանի առաջին հանրապետությունը

Հայաստանի Հանրապետությունը խորհրդարանական պետություն էր։ Երկրի բարձրագույն Oրենսդիր իշխանությունը խորհրդարանն էր, կամ Ազգային ժողովը։ Հանրապետության խորհրդարանի գլուխն խորհրդարանի նախագահն էր։ Խորհրդարանի գոյության պատմության ամբողջ ընթացքում Հայաստանի Հանրապետությունն ունեցել է խորհրդարանի երեք նախագահ: Քանի որ խորհրդարանը մեր երկրի բարձրագույն օրենսիր մարմինն էր, ապա իր կողմից էին նշանակվում Հայաստանի գործադիր բարձրագույն մարմնի կառավարության նախագահները, վարչապետները: Աշխատանքներ են

Միջին և Մերձավոր արևելք

Մերձավոր Արևելք Փարիզի վեհաժողովի և Վերսալ–վաշինգտոնյան համակարգի շրջանակներում էական փոփոխություններ գրանցվեցին նաև Մերձավոր և Միջին Արևելքում։ Այստեղ ձևավորվեց աշխարհաքաղաքական նոր իրավիձակ։ Նախկինում եղած մեկ խոշոր պետությանը` Օսմանյան կայսրությանը, փոխարինեցին մի քանի պետություններ։  Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի միջև 1916 թ. կնքված Սայքս–Պիկոյի գաղտնի համաձայնագրով Օսմանյան կայսրության կազմում գտնվող արաբական շրջանները պետք է բաժանվեին նրանց միջև։ 1918

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ

Վերսալյան հաշտությունից 20 տարի անց աշխարհն ընկավ մի նոր փորձության մեջ: Սկիզբ առավ ու վեց տարի շարունակվեց Երկրորդ աշխարհամարտը։ Որո՞նք էին դրա պատճառները։ 1930-ական թթ. վերջին ձևավորվել էին աշխարհաքաղաքական երեք հիմնական կենտրոններ, որոնց միջև պայքարի կամ համագործակցության արդյունքներից էր կախված միջազգային անվտանգության և խաղաղության ապահովման հարցը։ Առաջինը ներկայացնում էին կապիտալիստական աշխարհի ժողովրդավարական երկրները` Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի

Ամբողջատիրություն

Ամբողջատիրություն կամ տոտալիտարիզմ ավտորիտար իշխանության ձև. բնորոշ կողմերն են՝ սահմանադրական իրավունքների և ազատությունների փաստացի վերացումը, հասարակական կյանքի լիակատար ենթարկումը իշխանության շահերին և համատարած (տոտոալ) վերահսկության հաստատումը հասարակության նկատմամբ, քաղաքական ընդդիմության և այլախոհների հանդեպ բռնարարքների լայնածավալ կիրառումը։ 1920-1930-ական թվականներին Եվրոպայի որոշ երկրներում հաստատվեց կառավարման մի համակարգ, որն իր բնույթով բռնատիրական էր։ Պետությունն իր վերահսկողությունը հաստատեց կյանքի բոլոր բնագավառներում՝ քաղաքականություն,

Առաջին աշխարհամարտ

 Եվրոպայում ծագած համաշխարհային պատերազմ, որն սկսվել է 1914 թվականի հուլիսի 28-ին և շարունակվել մինչև 1918 թվականի նոյեմբերի 11-ը։ Պատերազմին, որը ժամանակին բնութագրվել է որպես պատերազմ բոլոր պատերազմներին վերջ տալու համար, մասնակցել է ավելի քան 70 միլիոն զինվորական, որոնցից 60 միլիոնը՝ միայն Եվրոպայում, ինչի արդյունքում այն դարձել է խոշորագույն պատերազմներից մեկը պատմության մեջ։ Ըստ գնահատականների՝ 9 միլիոն զինվորական և ավելի

Հայոց մեծ եղեռնը

Փետրվարյան հեղափոխությունը՝ Ռուսաստանի կայսրական իշխանության տապալմանը և Ռուսաստանի ողջ գործադիր-կարգադրիչ և օրենստիր իշխանությունները իր մեջ կենտրոնացնող՝ ժամանակավոր կառավարության ստեղծմանը հագեցրած՝ պետրոգրադցի բանվորների և կայազորայինների զանգվածային հակակառավարական երթեր։ Հեղափոխական իրադարձությունները ընդգրկում էին 1917 թվականի փետրվարի վերջից մարտի սկիզբը։ 1917 թվականի հունվարին բոլշևիկների կոչով մի շարք քաղաքներում տեղի ունեցան ցույցեր և գործադուլներ։ Այս ամենը կազմակերպվել էր վարչապետ

Հայ ազգային քաղաքական կյանքի վերելքը

Փետրվարյան հեղափոխությունը՝ Ռուսաստանի կայսրական իշխանության տապալմանը և Ռուսաստանի ողջ գործադիր-կարգադրիչ և օրենստիր իշխանությունները իր մեջ կենտրոնացնող՝ ժամանակավոր կառավարության ստեղծմանը հագեցրած՝ պետրոգրադցի բանվորների և կայազորայինների զանգվածային հակակառավարական երթեր։ Հեղափոխական իրադարձությունները ընդգրկում էին 1917 թվականի փետրվարի վերջից մարտի սկիզբը։ 1917 թվականի հունվարին բոլշևիկների կոչով մի շարք քաղաքներում տեղի ունեցան ցույցեր և գործադուլներ։ Այս ամենը կազմակերպվել էր վարչապետ

Հայ ազատագրական շարժումները 20-րդ դարի սկզբին

Ցարական Ռուսաստանի հակահայ քազաքականությունն ավելի վատթար դրսևորում ունեցավ ռուսաստանյան առաջին հեղափոխության տարիներին: Ժողովրդավարական այդ հեղափոխությունն սկսվեց 1905թ. հունվարի 9-ին՝ կայսրության մայրաքաղաք Սանկտ Պետերբուրգում բանվորների խաղաղ ցույցի գնդակոծությամբ: Երկրի առաջադիմական ուժերի նպատակն էր տապակել ցարիզմը և երկրում հաստատել ժողովրդավարական կարգեր: Հեղափոխությունն աստիճանաբար ընդգրկեց ամբողջ երկիրը: Հեղափոխական շարժման մեջ ներգրավվեցին նաև Արևելյան Հայաստանը և Կովկասի փոխարքայության մնացած տարածքները:

Հայաստանը և հայ ժողովուրդը առաջին աշխարհամարտի տարներին

Հայերի մասնակցությունը Առաջին համաշխարհային պատերազմին, Արևելյան Հայաստանի, արևմտահայության, Ռուսաստանի հայ բնակչության և արտերկրի հայկական համայնքների մասնակցությունը 1914-1918 թվականների Առաջին համաշխարհային պատերազմին։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրյակին և ընթացքում ռազմաքաղաքական խմբավորումներն իրենց և հակառակորդ տերությունների քաղաքացիներից կազմակերպում էին կամավորական-աշխարհազորային ստորաբաժանումներ։ Այդ նպատակի համար չէին խնայվում ո՛չ ֆինանսական, ո՛չ էլ բարոյական ու քաղաքական բնույթի խոստումներ։ 1914 թ. ցարական Ռուսաստանի և

Հայ ֆիդայական շարժում

Հայ հայդուկային շարժում, ֆիդայական շարժում, թուրքական բռնատիրության դեմ արևմտահայերի ազգային-ազատագրական զինված պայքարի ձև։ Ձևավորվել է 19-րդ դարի 80-ական թվականների կեսին։ Սկզբնական շրջանում հստակ քաղաքական նպատակներ չուներ։ Խնդիրն էր պաշտպանել հայ բնակչությանը թուրք հարստահարիչների ոտնձգություններից, վրեժխնդիր լինել նրանց կամայականություններին ու չարագործություններին զոհ դարձող արևմտահայ աշխատավորի համար։ Հայդուկների գործողությունները տարերային էին ու ցրված։ Հայերի կյանքը, կայքն ու

Հայկական հարցի միջազգայնացումը

Արևելյան հարցը Եվրոպական դիվանագիտության մեջ հիմնախնդիրների ամբողջություն էր՝ Օսմանյան կայսրության և նրա հպատակ ժողովուրդների ազատագրման, պատմական ճակատագրի, ինչպես նաև մեծ տերությունների գաղութային քաղաքականության վերաբերյալ: Հայկական հարցը Հայաստանի ազատագրման, Հայկական լեռնաշխարհում անկախ հայկական պետականության վերականգնման, հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարի և համախմբման հիմնահարցերի ամբողջությունն է. միջազգային դիվանագիտության խնդիր է դարձել 1877–78թթ-ի ռուս-թուրքական պատերազմից հետո՝ որպես Արևելյան հարցի բաղկացուցիչ մաս:

Ռուս-Թուրքական հաշտության պայմանագրերը

XIX դարի առաջին ռուս–պարսկական պատերազմի ժամանակ Ֆրանսիայի դրդմամբ Օսմանյան կայսրությունը 1806թ. դեկտեմբերին պատերազմ սկսեց Ռուսաստանի դեմ։ Թեև ռուսական բանակները միաժամանակ ստիպված էին մարտեր մղել և՛ թուրքական, և՛ պարսկական զորքերի դեմ, միևնույնն է, լուրջ հաջողություններ ունեցան։ 1807թ. հունիսի 18–ին, Ախուրյանի մոտ՝ Փոքր Ղարաքիլիսա գյուղում, տեղի ունեցած ճակատամարտում նրանք պարտության մատնեցին թուրքական զորքերին։ Ռուսաստանի հաջողությունները ստիպեցին օսմանյան

Սյունիքի ազատագրական պայքարը

Սյունիքի ազատագրական պայքար, 1722-1730 թվականներին սկսված ազատագրական շարժում պատմական Սյունիք նահանգի բնակչության մասնակցությամբ։ Դրա նպատակն էր կասեցնել թուրքական հարձակումը դեպի Արևելյան Հայաստան, երկրամասը մաքրել օտար զորքերից ու ազատագրել այն։ Ժամանակագրական հերթականությամբ համընկել է Արցախի ազատագրական պայքարին (1724-1731)։ Արևելյան Հայաստանում այդ ժամանակ իշխում էին Բագրատունիներից, Սյունիներից ու Առանշահիկներից սերող ազնվական տոհմերի ներկայացուցիչներ, այդ թվում՝ Հասան-Ջալալյանների , Դոփյանների, Պռոշյանների, Օրբելյանների, Վաչուտյանների, Զաքարյանների և Կյուրիկյանների շառավիղները, ովքեր իրենց վերահսկողության տակ ունեին ոչ ընդարձակ կալվածքներ։ Պարսիկները նրանց

Հայ ազատագրական պայքար

XVII դարի երկրորդ կեսը հայերի համար նշանավորվեց ազատագրական պայքարի կազմակերպման գործնական քայլերով։ Ազատագրական պայքար մղելու համար Հայաստանում առկա էին արտաքին եւ ներքին նախադրյալներ։ Ներքին նախադրյալներից էր հասարակության վառ գիտակցումը ազատագրական պայքար մղելու հարցում։ Գտնվելով օտար տիրապետության տակ, պայքար էր գնում դավանափոխության եւ մշակութի փոփոխության հարցում։ Այս հարցը նույնպես նպաստում էր ներքին նախադրյալներին։ Արտաքին նախադրայլներից էր Օսմանյան կայսրության թուլացումը։ Թուրք-պարսկական

Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները

Թուրքերի մի մասը, իրենց առաջնորդ Սելջուկի ժառանգների ղեկավարությամբ, XI դ. սկզբներին գրավեց Պարսկաստանը և մոտեցավ Հայաստանի սահմաններին: 1047թ. սելջուկ-թուրքերի 20-հազարանոց բանակն առաջին անգամ արշավեց Հայաստան: Այն ներխուժեց Վասպուրական և հասավ մինչև Բասեն գավառ: Սելջուկյան 100-հազարանոց զորքը երկրորդ անգամ Հայաստան ներխուժեց 1048թ.: Միևնույն ճանապարհով մուտք գործելով երկիր՝ սելջուկները կենտրոնացան Բասենում ու Կարնո դաշտում: Այստեղից նրանք տարածվեցին

Բագրատունյաց թագավորություն

Բագրատունիների թագավորություն, միջնադարյան պետություն հայկական լեռնաշխարհի հիմնական մասում և հարակից կովկասյան տարածքներում, որը գոյություն է ունեցել 885-1045 (855 / 865 — 1045) թվականներին։ Հիմնադրել է հայով իշխան Աշոտ Բագրատունին պաշտոնապես, որպես թագավորություն՝ 885 թվականին՝ Բյուզանդական կայսրությունից և Արաբական խալիֆայությունից ստանալով արքայական թագը, իսկ փաստացի, որպես թագավորություն՝ 855–865 թվականներից՝ կրելով իշխանաց իշխան տիտղոսը։ Երկիրը կառավարել է Բագրաըունիների թագավորական տոհմը։ Տարածքը կազմել է առավելագույնը 250

Կիլիկիայի հայկական թագավորություն

Կիլիկիայի հայկական թագավորություն,  միջնադայան հայկական անկախ պետություն։ Գտնվելով Մեծ Հայքից դուրս՝ այն զբաղեցնում էր պատմական Կիլիկիա շրջանը։ Կիլիկիա անվան ստույգ ծագումնաբանություն չկա, սակայն որոշ գիտնականների կարծիքով՝ Կիլիկիա անունը ծագել է եբրայերեն «քելկիմ», «քալեկ» կամ հունական «կալիս», «կալիկա» բառերից, որոնք թարգմանաբար նշանակում են «քարքարոտ»։ Իշխանության հիմքը դրվել է 1080 թվականին Բագրատունիների շառավիղ՝ Ռուբինյանների կողմից։ Մայրաքաղաքը սկզբնապես Տարսոնն էր, հետագայում Ադանան և վերջ ի վերջո Սիսը։ Կիլիկյան Հայաստանը մեծ օգնություն է ցուցաբերել Խաչակրաց արշավանքների մասնակիցներին և

Վարդանանց պատերազմ

Վարդանանց պատերազմ, 450-451 թվականներին տեղի ունեցած ապստամբություն, որն ուղղված էր Սասանյան Պարսկաստանի կրոնափոխության և պարսկացման քաղաքականության դեմ։ Մասնակցել են հիմնականում հայկական, մասամբ նաև՝ վրացական և աղվանական ուժեր։ Սասանյան Պարսկաստանի արքա Հազկերտ Բ-ն, դիմելով «հայոց բոլոր մեծամեծերին», հատուկ հրովարտակով պահանջում է հայերի կրոնափոխություն և զրադաշտականության ընդունում։ Պարսից արքայի պահանջը քննարկելու համար 449 թվականին Արտաշատում ժողով է հրավիրվում, որին մասնակցող հայկական իշխանական տները և Հայ Առաքելական Եկեղեցին որոշում են չհնազանդվել և

Քրիստոնեության ընդունումը

Քրիստոնեության ընդունումը Հայաստանում տեղի է ունեցել 301 թվականին։ Դա հայ ժողովրդի պատմության մեջ մի դարակազմիկ իրադարձություն էր։ Տրդատ Գ Մեծ Արշակունին (287-330) աշխարհում առաջինը ճանաչեց քրիստոնեությունը՝ որպես պետական, պաշտոնական կրոն։ Ս. Բարդուղիմեոս առաքյալը Գողթն գավառում տեղի իշխանի և իշխանուհու խնդրանքով հիմնադրել է եկեղեցի,իսկ Ս. Թադեոս առաքյալը եպիսկոպոսական աթոռ է հիմնել Արտազում։ Հայոց եկեղեցին սովորաբար վարդապետական անվան կիրառում չի ունեցել. այն կոչվել

Հելլենիստական մշակույթ

Հելլենիստական մշակույթ, հասկացությունն օգտագործվում է երկու իմաստով. ժամանակագրական՝ հելլենիզմի ժամանակաշրջանի մշակույթը, և տիպաբանական մշակույթ, որն առաջացել է հունական (հելլենական) և տեղական տարրերի փոխազդեցության հետևանքով։ Տիպաբանական իմաստն ընդգրկում է ժամանակագրական և աշխարհագրական ավելի լայն շրջանակներ՝ այդ հասկացության մեջ մտցնելով ամբողջ անտիկ աշխարհի մշակույթը՝ սկսած Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքներից (մ. թ. ա.IV դար) մինչև Հռոմեական կայսրության անկումը (մ.

Հայկական մշակույթը Քա․9-3 դարերում

Վանի թագավորության ժամանակներից պահպանվել են նաև ժայռափոր որմնանկար (Էրեբունի մ․թ․ա․ 8-րդ դար) շինություններ ու խորշեր, որոնք տարբեր գործառույթ են ունեցել։ Դրանց մի մասը պաշտամունքային բնույթ է կրել և կոչվել է «Խալդիի դռներ»: Այդ տիպի հուշարձաններից նշանավոր է Վանի «Մհերի դուռ» անվանումը ստացած ժայռախորշը, որը ունի ավելի քան 5 մետր բարձրություն։ Աստիճանները տանում էին դեպի խորշի մուտքը, իսկ ժայռի ստորոտում գտնվում

Մեծ Հայքը 3դարում

Արշակունիներ, պարթևական արքայատոհմ։ Մ.թ.ա 247թվականին իշխանության է հասել Պարսկաստանում, և երկիրը կառավարել շուրջ կես հազարամյակ՝ մինչև մ.թ. 226 թվականը։ Այդ ընթացքում Մերձավոր Արևելքում տիրապետող էր հելլենիզմը:Պարթև Արշակունիները կարողացել են իրենց գերիշխանությունը և տոհմական ճյուղերը հաստատել Մեծ Հայքում, Վիրքում և Աղվանքում: Հայաստանում Արշակունիները հաստատվել են 52 թվականից և իշխել մինչև 428 թվականը։ Վրաց-Արշակունիների իշխանությունը տևել է

Արշակունիների թագավորություն

Արշակունիների թագավորություն, 66-428 թվականներին գոյություն ունեցած հայկական թագավորություն, որի մայրաքաղաքներ են եղել Արտաշատը, Վաղարշապատը և Դվինը։ Այս թագավորությունում իշխող Արշակունիները ազգակցական կապեր են ունեցել Պարսկաստանում, Աղվանքում, Ատրպատականում, Վիրքում իշխող Արշակունիների հետ։ Թագավորությունը հիմնադրելու համար հայ-պարթևական ուժերը տարիներ շարունակ պատերազմել են հռոմեացիների դեմ․ այդ պատերազմը հայտնի է Տասնամյա պատերազմ անվամբ։ Ի վերջո Հռանդեայի ճակատամարտի արդյունքում Հռոմը ընդունել է իր պարտությունը և Տրդատին կանչում Հռոմ, որպեսզի վերջինս թագ ստանա Ներոն կայսեր կողմից։ Թագավորության հիմնադիրը Տրդատ Ա-ն է, որը 66 թվականին թագադրվել

Հին Հռոմ

Հռոմի՝ որպես համաշխարհային գերտերության ձևավորման գործընթացի կարևորագույն մասն է կազմում Պունիկյան պատերազմներում տարած հաղթանակը։ Իր տիրապետության ներքո ունենալով Ապենինյան թերակղզին՝ իր հարակից Կորսիկա, Սարդինիա, Սիցիլիա կղզիներով, հռոմեացիները արշավում և նվաճում են Հիսպանիան։ Մ․թ․ա․ 146 թվականին վերջիններս ավարտում են Կարթագենի կործանումը և գերակայություն հաստատում Միջերկրական ծովում։ Մ․թ․ա․ 27 թվականին Գայոս Օկտավիանոսն իրեն հռչակում է «Օգոստոս» և սկսվում է Հռոմի պատմության կայսերական շրջանը։ Հաջորդ տասնամյակում բորբոքված հռոմեա-պարթևական հակամարտությունը դառնում է մարդկության պատմության ընթացքում եղած

Հին Հունաստան

Հին Հունաստան քաղաքակրթությունների համալիր, որն ընդգրկել է Եգեյան ծովն իր կղզիներով, Բալկանյան թերակղզու հարավային մասը և Փոքր Ասիայի արևմտյան ափը։ Անտիկ ժամանակների Հունաստանի պատմությունը հույն ժողովրդի դարավոր պատմության վաղ շրջափուլն է, որը ներառել է հունական մութ դարերից մինչև դասական ժամանակաժրջանի ավարտն ընկած ժամանակահատվածը։ Հունաստանի տարածքը բնակեցված է եղել դեռևս հին քարի դարի ժամանակաշրջանում, իսկ մարդկանց բնակության վերաբերյալ ամենահին գտածոները մոտ 270,000 տարվա հնության են։ Դրանք գտնվել են հյուսիսային Հունաստանի Մակեդոնիա նահանգի Պնտրանոլա քարանձավում։ Հին

Կյուրոս Բ Մեծ

Կյուրոս Բ Մեծ պարսից արքա (իշխանության տարիները՝ մ.թ.ա. 559 — 530 թվականներ) Աքեմենյանների հարստությունից, Պարսկական մեծ տերության (Աքեմենյան տերություն) հիմնադիր։ Կամբյուսես I-ի որդին է։ Մայրը, հավանաբար, Մարաստանի արքա Աստիգաեսի (հայկական աղբյուրներում՝ Աժդահակ) դուստր Մանդանան էր։ Վարել է զավթողական քաղաքականություն՝ ջախջախելով և իր տերությանը միացնելով Մարաստանը, Բաբելոնական պետություն, Լիդիան և Փոքր Ասիա հունական քաղաքները և Էգեյան ծովի մի շարք կղզիներ, այդ թվում` Սամոսը։ Իր կյանքի վերջին տարիներում պատերազմներ է վարել Միջին Ասիայում և Հնդկաստանին հարող տարածքներում՝